Hesabım
Modern yaşamın temel taşlarından biri olan elektrik enerjisinin etkin şekilde iletilmesi kritik düzeyde öneme sahiptir. Bu süreçte devreye giren transformatörler enerji kaybını minimum seviyeye indirerek enerjinin uzun mesafelere taşınmasına yardımcı olur. Şimdi transformatörlerin kullanım alanları, çalışma prensiplerine ve çeşitlerine daha yakından bakma zamanı.
Transformatör tanımı, elektrik enerjisini bir gerilim seviyesinden başka seviyeye dönüştüren elektriksel cihaz şeklinde yapılabilir. Temel çalışma prensibi elektromanyetik indüksiyon yasasına dayanan transformatör, genellikle iki ya da daha fazla bobinden oluşur. Primer (birincil) bobine uygulanan alternatif akım (AC) manyetik alan oluşturarak sekonder (ikincil) bobinde gerilim meydana gelmesine zemin hazırlar.
Elektrik enerjisinin gerilim seviyesini değiştirmek, transformatörün temel görevleri arasında bulunur. Bu işlem, yüksek gerilimli enerji hatlarında enerji kaybını azaltarak enerjinin daha verimli şekilde iletilmesini kolaylaştırır. Dolayısıyla yüksek gerilimde enerji iletimi sürecinde enerji kaybı azalırken, kontrol noktalarında gerilimin düşmesi sonucunda ise hem güvenli hem uygun kullanım imkânı doğar.
Transformatör, enerji iletim ve dağıtım sistemlerinde sıklıkla kullanılan cihazlar arasındadır. Elektrik santrallerinden çıkışta, şehirlerarası yüksek gerilim hatlarında ya da şehir içi dağıtım organlarında yaygın biçimde transformatörlerden faydalanılır. Ayrıca güç kaynaklarından bilgisayar çiplerine kadar pek çok cihazda farklı transformatörler yer alır. Kullanım alanlarını detaylandırmak gerekirse:
Endüstriyel Tesisler: Büyük fabrikalar ve endüstriyel tesislerde, çeşitli makine ya da ekipmanların ihtiyaç duyduğu farklı gerilim seviyelerini sağlamak amacıyla transformatörlerden faydalanılır.
Binalar ve Konutlar: Apartmanlar, ofis binaları ve konutlarda, hem genel enerji ihtiyacını karşılama hem de çeşitli elektronik cihazların çalışmasını sağlama noktasında trafolar devreye girer.
Elektronik Cihazlar: Küçük ölçekli transformatörler; televizyon, bilgisayar, şarj cihazları ve pek çok elektronik cihazın içerisinde yer alır.
Yenilenebilir Enerji Sistemleri: Güneş enerjisi panelleri ve rüzgâr türbinleri gibi yenilenebilir enerji kaynaklarında, üretilen enerjinin şebeke gerilim seviyesine dönüştürülmesi noktasında transformatörler devreye girer.
Tıp ve Sağlık Sektörü: Hastanelerde veya kliniklerde bulunan çeşitli tıbbi cihazların güvenli ve kesintisiz çalışmasını sağlamak için transformatörlerden faydalanılır.
Haberleşme Sistemleri: Telefon santralleri, radyo ve televizyon vericileri gibi iletişim sistemleri belirli gerilim seviyelerinde çalışır. Transformatörler, sistemlerin ihtiyacı olan uygun gerilim seviyelerini sağlayarak stabil güç kaynağı sunar.
Transformatör özellikleri ve türleri göz önünde bulundurulduğunda çeşitlilik durumu ortaya çıkar. Buna göre transformatör çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:
Alternatif akım (AC) ile çalışmak üzere tasarlanan transformatörlere doğru akım (DC) uygulanırsa, manyetik alan sabit kalır ve sekonder sargıda herhangi bir gerilim meydana gelmez. Dolayısıyla kısa süre içerisinde çekirdek malzemede aşırı ısınma meydana gelerek transformatörün yanmasına sebebiyet verebilir. Transformatör çalışma prensibi alternatif akıma dayandığı için zarar görmemesi açısından doğru akım uygulanmaması önem arz eder.
Transformatörün performansını ve kullanım alanını belirleyen çeşitli parametrelerin bazıları şu şekilde sıralanabilir:
Önceki bölümde de bahsedildiği gibi transformatörler doğru akımla (DC) çalışmaz. Çünkü çalışma prensibi alternatif akımın (AC) manyetik alan oluşturması ve alanın diğer sargıda gerilim indüklemesi üzerine kuruludur. Doğru akım sabit manyetik alan oluşturduğu için indüksiyon gerçekleşmez.
Yükseltici transformatör, girişteki düşük gerilimi daha yüksek gerilime dönüştüren tür olarak bilinir. Elektrik santrallerinde üretilen elektrik enerjisinin, yüksek gerilim hatlarına aktarılmadan önce yükseltilmesi amacıyla kullanılır. Bu işlem, enerji kaybını minimize ederek enerji iletimini daha verimli hâle getirir.
Yükseltici transformatörlerin en önemli özelliği enerjiyi yüksek voltaj seviyelerine çıkarırken akım seviyesini düşürmesi olarak açıklanabilir. Enerji iletim hatlarında yaşanabilecek kayıpları azaltma noktasında kritik faktör olan özellik neticesinde verimlilik artar ve elde edilen enerji uzun mesafelere güvenle aktarılabilir.
Devre veya makine mekanizmalarında bulunan zaman rölesi, güç kontaktörlerini kontrol etmeye yarayan elektronik bileşendir. Zaman röleleri otomatik olarak devrelerin çalışmasını ve belirlenen süre sonunda devrelerin durmasını otomatik olarak kontrol eder.
Lojik kapılar, bir ya da birden fazla girişe ve tek çıkışa sahip elektronik devrelerdir. Lojik devre veya mantıksal kapı olarak da bilinirler. Lojik kapılar, temel elektronik bileşenler olan diyotlar ve transistörlerden oluşur.
1971 yılında icat edilen Solid State Relay (SSR) veya Türkçe adıyla katı hal röleleri, herhangi bir mekanik parça içermemesi başta olmak üzere elektromekanik rölelerden oldukça farklıdır. Gelin, solid state rölelere yakından bakalım.
Elektrik enerjisi günümüzde hayatın ayrılmaz bir parçasıdır. Ancak elektrik enerjisi yapısı itibariyle oldukça tehlikelidir ve dikkatle kullanılmalıdır. Elektrik akımında meydana gelen herhangi bir sorun, büyük maddi kayıplara yol açarken aynı zamanda insan hayatını da tehdit edebilir. Bu gibi olumsuzlukların önlenmesi amacıyla birçok önleyici teknolojik cihaz ve uygulama bulunur. Kaçak akım röleleri de elektrik kullanımını herkes için daha güvenli hale getirilmesine yardımcı olan bir cihazdır. Gelin kaçak akım rölesi hakkında sıklıkla sorulan sorulara ve yanıtlarına yakından bakalım.
Servo motor, günümüzde birçok farklı alanda tercih edilen bir motor çeşididir. Hassas takip sistemi, geri besleme özelliği ve dayanıklı yapısı sayesinde endüstriyel ve hobi amaçlı sıkça tercih edilir. Kullanıcılar tarafından servo motorlar hakkında yoğun bir araştırma yapılır. Servo motor çeşitleri, çalışma prensibi, avantajları gibi konuları yazının devamında bulabilirsiniz.
Elektrik işlemlerinin veya elektronik devrelerin olmazsa olmaz bileşenleri arasında yer alan kapasitörler, çeşitli elektronik cihazlarda kullanılarak enerjinin depolanmasını mümkün kılar. Kapasitörlerin doğru çalışıp çalışmadığını anlamak, devrelerin sağlıklı işleyişi açısından kritik düzeyde önem taşır.
Modern yaşamın temel taşlarından biri olan elektrik enerjisinin etkin şekilde iletilmesi kritik düzeyde öneme sahiptir. Bu süreçte devreye giren transformatörler enerji kaybını minimum seviyeye indirerek enerjinin uzun mesafelere taşınmasına yardımcı olur. Şimdi transformatörlerin kullanım alanları, çalışma prensiplerine ve çeşitlerine daha yakından bakma zamanı.
Birçok endüstride ve günlük yaşamda sıklıkla karşılaşılan NTC (Negative Temperature Coefficient) sensörler, sıcaklık değişimlerine hassas elemanlardır. Sensörler, sıcaklık arttıkça direnci azalan yarı iletken malzemelerden yapılmıştır ve sıcaklık ölçümü, sıcaklık kontrolü ile güvenlik sistemlerinde kullanılır.
